အပိုင်း ၂၊ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ ပွင့်လင်းသတင်းအချက်အလက် မူများ မူ (၈)။ ရွေးကောက်ပွဲဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်များသည် လိုင်စင်မဲ့ဖြစ်သည့်အခါ ပွင့်လင်းမြင်သာမှု ရှိသည်

သတင်းအချက်အလက်များအား မည်သို့မည်ပုံ ပြန်လည်အသုံးပြုနိုင်သည်၊ ဝေမျှနိုင်သည် စသည်တို့ကို သတ်မှတ်ရန် လိုင်စင်များကို အသုံးပြုသည်။ ရွေးကောက်ပွဲအချက်အလက်များအား ပွင့်လင်းမြင်သာပြီး အများပိုင် ဖြစ်စေရန်အတွက် ထပ်ပြန်တလဲလဲ အသုံးပြုနိုင်မှု အများဆုံးဖြစ်ရန်နှင့် ပြန်လည် အသုံးပြုနိုင်ရန်အတွက် မည်သည့် အတားအဆီးမှ မရှိရန် လိုအပ်သည်။¹ လိုင်စင်မဲ့ အချက်အလက်ဟူသည် မည်သည့် ရည်ရွယ်ချက်တွက်မဆို ပြန်လည်အသုံးပြုနိုင်၊ ပြန်လည် ဖြန့်ဖြူးနိုင်သည့် အချက်အလက်များ ကိုဆိုလိုသည်။

ပုံမှန်ဆိုလျှင် လိုင်စင်ဟူသည် အချက်အလက်များအား ရယူရန်သော်လည်းကောင်း၊ မိတ္တူပွားယူရန်သော်လည်းကောင်း အသုံးပြုသူများက လိုက်နာရန် သဘောတူသည့် တာဝန်ဝတ္တရားများကို ဆိုလိုခြင်းပင်။ ပုဂ္ဂလိက ကဏ္ဍတွင် တစ်စုံတစ်ဦး၏ “မူပိုင်ခွင့်ရှိသည်” အဆင့်အား ကျော်လွှားရန် လိုင်စင်လိုအပ်သည်။ ပွင့်လင်းအစိုးရအချက်အလက် စာအုပ် တွင် Joshua Tauberer က လိုင်စင်မဲ့ အချက်အလက်များသည် ဉာဏပိုင်ဆိုင်မှုဥပဒေ၊ မူပိုင်ခွင့်ဥပဒေ၊ ထုတ်ကုန်ပစ္စည်းမူပိုင်ခွင့်ဥပဒေ၊ ကုန်သွယ်ရေးအမှတ်တံဆိပ်မျ၊ စာချုပ်အရ ကန့်သတ်ချက်များနှင့် အခြားကန့်သတ်ချက်များဖြင့် ဖြစ်စေ ကန့်သတ်မှု မရှိစေရဟု ရေးသားထားသည်။ မူပိုင်ခွင့်ဥပဒေများမှာ တစ်နေရာနှင့်တစ်နေရာ မတူညီနိုင်သည့်အတွက် ရွေးကောက်ပွဲ စီမံကျင်းပရေး အဖွဲ့အစည်းများအနေဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲသတင်းအချက်အလက်များသည် အများပိုင်ဖြစ်သည် ဆိုသည့် အချက်အား ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ဖော်ပြရန်လိုပေသည်။ အကယ်၍ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံတွင် အများပိုင် သတင်းအချက်အလက် များသည်လည်း မူပိုင်ခွင့်နှင့် ငြိစွန်းလျှင် ၄င်းအား သက်ဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်များနှင့်အတူ ဖြေရှင်းပြီး မူပိုင်ခွင့် ကင်းလွတ်အောင် လုပ်ပေးရမည်။

The ပွင့်လင်း သတင်းအချက်အလက် မူဝါဒ လမ်းညွှန်ချက်များ တွင် အကြံပြုထားသည်မှာ အကယ်၍ အချက်အလက်များသည် တစ်ကမ္ဘာလုံးအဆင့် အများပိုင်ဖြစ်ကြောင်း သိနေမည် မဟုတ်လျှင် အများပိုင်အတွက် ရည်ရွယ်ကြောင်း ရှင်းလင်း ဖော်ပြသင့်ပေသည်။² Tauberer က အမေရိကန်နိုင်ငံ၌ဆိုလျှင် လိုင်စင်များသည် မူပိုင်ခွင့်နှင့် အခြား ကန့်သတ်ချက်များအပေါ် အခြေခံ တည်ဆောက်ထားကြောင်း ထောက်ပြထားသည်။ အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် ဗဟိုအစိုးရ၏ အချက်အလက်အများစုမှာ မူပိုင်ခွင့်ကင်းလွတ်သည်။³ ထို့ကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲ သတင်းအချက်အလက်များ အတွက် လိုင်စင်လိုအပ်မည်ဆိုလျှင် ဗဟိုအစိုးရ၏ သတင်းအချက်အလက်များ မူပိုင်ခွင့်ကင်းလွတ်သည့် အစဉ်အလာနှင့် ဖီလာဆန်မည်ပင်။ အချက်အလက်များမှာ မူလကပင် အများပိုင်ဖြစ်သည့်အတွက် လိုင်စင်တစ်ခုခုဖြင့် ၄င်းအား အများပိုင် ပြုလုပ်ရန် မလိုအပ်ချေ။ သို့သော် ဥရောပနိုင်ငံတော်တော်များများတွင် အစိုးရတို့သည် သူတို့ထုတ်ပြန်သည့် အချက်အလက်များ အပေါ် မူပိုင်ခွင့် မရှိကြပေ။ ယင်းအခြေအနေများတွင် သတင်းအချက်အလက်များအား အများပိုင် ဖြစ်စေရန်နှင့် မည်သူမဆို အသုံးပြုနိုင်ရန် လိုင်စင်လိုအပ်သည်။

ရွေးကောက်ပွဲ သတင်းအချက်အလက်များအား ရှင်းရှင်းလင်းလင်း အများပိုင်လုပ်ထားနိုင်ရာတွင် အာဂျင်တီးနားနိုင်ငံသည် အလွန်ကောင်းမွန်သည့် နမူနာတစ်ခုပင်ဖြစ်သည်။ ပွင့်လင်းအစိုးရ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအရ ကတိပြုထားသည်များကို လုပ်ဆောင်သည့်အနေဖြင့် အစိုးရ သတင်းအချက်အလက်များအား ထုတ်ပြန်သည့် web portal တစ်ခု ပြုလုပ်ထားသည်။ ၂၀၁၃ ခုနစ်တွင် ပဏာမ ရွေးကောက်ပွဲရလာဒ်များအား ၄င်း portal တွင် အများပြည်သူတို့ အတွက် ထုတ်ပြန်ပေးခဲ့သည်။ ယင်းအပြင် ထုတ်ပြန်သည့် သတင်းအချက်အလက်များအားလည်း လိုင်စင်မဲ့ ပြုလုပ်ထားသည် (Open Data Commons Open Database License, ODbL)။ ထိုသို့ ပြုလုပ်ပေးခြင်းအားဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲဆက်စပ် သတင်းအချက်အလက် များအား အကန့်အသတ်မဲ့ အသုံးပြုနိုင်၊ ဖြန့်ဝေနိုင်ပြီး အများပြည်သူတို့ အသုံးပြုရန် လိုင်စင်မဲ့ဖြစ်သည့် အချက်ကလည်း လူအများအား အချက်အလက်ကို ရယူရန်နှင့် သုံးစွဲရန် အားပေးခဲ့သည်။။

ဗြိတိန်နိုင်ငံ၏ ပွင့်လင်းအစိုးရလိုင်စင် ဆင့်ကဲ့ပြောင်းလဲလာခြင်း။ လိုအပ်ချက် အနည်းဆုံးမှသည် ပွင့်လင်းမှုအများဆုံးသို့။ ပြည်သူ့ကဏ္ဍနှင့် သက်ဆိုင်သည့် သတင်းအချက်အလက်များအား ဗြိတိန်အစိုးရသည် ပွင့်လင်းအစိုးရလိုင်စင် အရ ထုတ်ပြန်ခြင်းဖြစ်သည်။ ယင်း လိုင်စင်၏ ပထမမူ တွင် အသုံးပြုသူများသည် အခြားလူများအား တလွဲသတင်းပေးခြင်း၊ သတင်းအချက်အလက်များအား တလွဲ ဖော်ပြခြင်းများ မပြုလုပ်ရ ဟူ၍ပါရှိသည်။ ထို့နောက် ဗြိတိန်အစိုးရသည် ပွင့်လင်းမြင်သာမှု အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုမှုဆိုင်ရာ အကြံပေးကောင်စီဝင်များ အပါအဝင် ပွင်းလင်းသတင်းအချက်အလက် အသိုင်းအဝိုင်းမှ ပုဂ္ဂိုလ်များနှင့် နှီးနှော တိုင်ပင်ခဲ့သည်။ ယင်းနှီးနှောတိုင်ပင်မှုများ၏ ရလာဒ်အဖြစ် ပွင့်လင်းလိုင်စင် ဒုတိယမူ အား ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ၄င်းဒုတိယမူတွင် သတင်းအချက်အလက်အသုံးပြုမှုအား အဟန့်အတားဖြစ်စေသည့် “တလွဲသတင်းပေးခြင်း” မလုပ်ရဆိုသည့် လိုက်နာမည့်အချက်ကို ထုတ်ပယ်ခဲ့သည်။ ယင်းလိုက်နာရမည့်အချက် အစား သတင်းရင်းမြစ်ကို ဖော်ပြပေးရမည်⁴ ဆိုသည့် အချက်ကိုသာ ထည့်သွင်းခြင်းဖြင့် ဗြိတိန်အစိုးရ၏ ပွင့်လင်းအစိုးရ လိုင်စင်သည် ပွင့်လင်း သတင်း အချက်အလက် အသိုင်းအဝိုင်းမှ ဖွင့်ဆိုသည့် “ပွင့်လင်း”ဆိုသည့် ဖွင့်ဆိုချက်နှင့် ကိုက်ညီ သွားပြီဖြစ်သည်။

1. ထပ်ပြန်တလဲလဲ အသုံးပြုနိုင်မှု အများဆုံးဖြစ်ခြင်း ဆိုသည့် စကားစုကို guideline 11 of the Sunlight Foundation မှ ထုတ်ဝေသော ပွင့်လင်း သတင်းအချက်အလက် မူဝါဒ လမ်းညွှန်များ၏ လမ်းညွှန်ချက် ၁၁ တွင် ဤကဲ့သို့ အသုံးပြုထားသည်။ “အကယ်၍ သတင်းအချက်အလက်များသည် အများအတွက် အမှန်တကယ် ရည်ရွယ်ပြီး ထပ်ပြန်တလဲလဲ အသုံးပြုနိုင်မှု အများဆုံး ဖြစ်ရန် ရည်ရွယ်လျှင် အဆိုပါ အများပိုင် သတင်းအချက်အလက်ကို ပြန်လည် အသုံးပြုနိုင်ရန် မည်သည့် လိုင်စင်နှင့် ပတ်သက်သော အတားအဆီးမျှ မရှိသင့်ပေ” ↩

2. ပွင့်လင်းသတင်းအချက်အလက် မူဝါဒ လမ်းညွှန်ချက်များ စာတမ်းတွင် Creative Commons CC0 statement သို့မဟုတ် Open Data Commons Public Domain Dedication and License (PDDL) နှစ်ခုလုံးသည် လိုင်စင် ကင်းလွတ်ခွင့် ရရှိထားသည်။ ↩

3. ပြည်ထောင်စုအစိုးရ၏ အချက်အလက်များကို ကန့်သတ်ထားပါက Open Government Data: Best-Practices Language for Making Data “License-Free” စာမျက်နှာတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အစိုးရ၏ ပြည်သူနှင့် သက်ဆိုင်သော သတင်းအချက်အလက်များကို ရယူနိုင်ရန် လမ်းညွှန်များ ပါရှိသည်။ ထိုစာမျက်နှာတွင် အစိုးရက ဖြစ်စေ၊ အစိုးရမှ လုပ်ငန်းလုပ်ခွင့် စာချုပ်ချုပ်ထားသူက ဖြစ်စေ ထုတ်လုပ်သော အချက်အလက်များကို လိုင်စင်မလိုအပ်သည့် မူနှင့် ကိုက်ညီရန် သုံးနှုန်းသင့်သော အသုံးအနှုန်းများ ပါရှိသည်။ ↩

4. လိုင်စင် ဒုတိယမူတွင် အသုံးပြုသူသည် “သတင်းအချက်အလက် ပေးဝေသူမှ ရှင်းလင်းထားသော သတင်းအရင်းအမြစ် ဖော်ပြသည့် စာကြောင်းထည့်ပေးခြင်းဖြင့် သတင်းရရှိသည့် အရင်းအမြစ်ကို ဖော်ပြပေးနိုင်ပြီး ဖြစ်နိုင်ပါက အဆိုပါ သတင်းအရင်းအမြစ်ကို link ဖြင့် ဖော်ပြပေးရန်” ပါဝင်သည်။ ↩