အီလက်ထရွန်နစ်စနစ်ဖြင့် မဲပေးခြင်း၊ မဲရေတွက်ခြင်း

အီလက်ထရွန်နစ်စနစ်ဖြင့် မဲပေးခြင်း၊ မဲရေတွက်ခြင်းဟူသည် အဘယ်နည်း။

အီလက်ထရွန်နစ်စနစ်ဖြင့် မဲပေးခြင်း၊ မဲရေတွက်ခြင်းဆိုသည်မှာ မဲပေးသည့်၊ မဲရေတွက်သည့် ဖြစ်စဉ် အဆင့်ဆင့်ကို အကူအညီပေးသည့် သို့မဟုတ် စက်ဖြင့်အလိုအလျောက်လည်ပတ်စေသည့် အီလက်ထရွန်နစ် နည်းပညာများ အသုံးပြုခြင်းကို ရည်ညွှန်းသည်။ “အီး-မဲပေးခြင်း”ဟူ၍ မကြာခဏခေါ်လေ့ရှိသည့် အီလက်ထရွန်နစ် မဲပေးသည့်စနစ်တွင် မဲပေးသူများသည် မဲပြားပေါ် ဆန္ဒပြု ရွေးချယ်ရန်အတွက် အီလက်ထရွန်နစ် ကိရိယာတစ်ခုကို အသုံးပြုသည်။ မဲပေးသူများ ရွေးချယ်ဆုံးဖြတ်သည်များကို စက်အထဲတွင် မှတ်တမ်းတင်သည့်အခါ တင်သည်၊ သို့မဟုတ်လျှင် သံလိုက်ကဒ်ပြား တစ်ခုခုပေါ်တွင် သော်လည်းကောင်း၊ မဲပြားစာရွက်အား print ထုတ်၍သော်လည်းကောင်း မှတ်တမ်းတင်သည်။ အီလက်ထရွန်နစ်မဲပေးစနစ် များတွင် အီလက်ထရွန်နစ် မဲပေးစက်(EVM) များကို မဲရုံများ၌ထားရှိခြင်း၊ SMS (ဖုန်းမက်ဆေ့ချ်) ဖြင့်မဲပေးခြင်းနှင့် အင်တာနက်မှတဆင့် မဲပေးခြင်းတို့ပါဝင်သည်။ အီလက်ထရွန်နစ်စနစ်ဖြင့် မဲရေတွက်ရာတွင် မဲရလဒ်တွက်ချက်မှုအားလုံးကိုဖြစ်စေ၊ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကိုဖြစ်စေ စက်ဖြင့်အလိုအလျောက်ရေတွက်ခြင်း ပါဝင်သည်။ အီး-မဲပေးစနစ်များသည် အဝေးထိန်းစနစ်သော်လည်းကောင်း၊ အနီးထိန်းစနစ်သော်လည်းကောင် ဖြစ်နိုင်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ မဲဆန္ဒရှင်များ၏ ရွေးချယ်မှုများကို ဗဟိုဌာနတစ်ခုသို့ ပို့ခြင်း (အင်တာနက်မှ သော်လည်းကောင်း၊ SMS မှသော်လည်းကောင်း) သို့မဟုတ် အနီးအနားရှိစက်တစ်လုံးလုံးတွင် မှတ်သားခြင်း (EVM သို့မဟုတ် မဲပြားကို print ထုတ်ခြင်း) တို့ဖြစ်သည်။ စနစ်များမှာ လူကြီးကြပ်မှုရှိသည့် အခါလည်း ရှိသည်၊ လူကြီးကြပ်မှု မရှိသည့်အခါလည်း မရှိ။ ဆိုလိုသည်မှာ မဲပေးဖြစ်စဉ်အဆင့်ဆင့်ကို စီမံခန့်ခွဲရန် ရွေးကောက်ပွဲဝန်ထမ်းရှိခြင်း (ဥပမာ မဲရုံတွင်မဲပေးသည့်အခါ)၊ ရွေးကောက်ပွဲ ဝန်ထမ်းမရှိခြင်း (အင်တာနက်မှ တဆင့်မဲပေးခြင်းမျိုး)။ အသုံးအများဆုံး အီး-မဲပေးစနစ်တွင် မဲရုံများ၌ လူကြီးကြပ်မှုရှိသည့် အနီးထိန်း မဲပေးစက်များ( EVM) များကို သုံးသည်။ E-voting စနစ်တစ်ခုကို ကျင့်သုံးမှု၊ ဒီဇိုင်းဆွဲမှု၊ အကောင်အထည်ဖော်မှု၊ ကြီးကြပ်မှုအပိုင်းတို့တွင် ချမှတ်ရမည့် ဆုံးဖြတ်ချက်များစွာ ပါဝင်သည်။ ယင်းအတွက် ထည့်သွင်းစဉ်းစားရန် လိုအပ်ချက်များကို www.evotingguide.com တွင် အသေးစိတ် ရေးသား ဖော်ပြထားသည်။

E-voting ၏ အရေးပါပုံ

မဟာဗျူဟာကျကျ အသုံးပြုနိုင်လျှင် အီလက်ထရွန်နစ် မဲပေးစနစ်၊ မဲရေတွက်ခြင်းစနစ်သည် ရွေးကောက်ပွဲများ စီမံကျင်းပရာတွင် အကျိုးကျေးဇူးများစွာ ဖြစ်ထွန်းစေနိုင်သော်လည်း နည်းပညာအသစ် ဖြစ်သည့် အားလျော်စွာ စိန်ခေါ်မှုအသစ်များလည်း ယူဆောင်လာသည်။ ရွေးကောက်ပွဲတွင် နည်းပညာ အသုံးပြုခြင်းနှင့် စပ်လျဉ်းသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်သည့် ဖြစ်စဉ်အဆင့်ဆင့်သည် ပွင့်လင်းမြင်သာပြီး အများပြည်သူတို့နှင့် နှီးနှောဖလှယ်မှု ရှိသင့်သည်။ အကယ်၍ နည်းပညာအသစ်တစ်ခုခုဝယ်ယူအသုံးပြုရန် ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်သည့်အခါ ပွင့်လင်းမြင်သာသည့်၊ စျေးပြိုင်ဝယ်သူသည့် ဝယ်ယူမှု စံချိန်စံညွှန်းများနှင့် ကိုက်ညီရမည် (EMB ဖြစ်စဉ်များ တွင်ရှု)။ E-voting စနစ်များကို စမ်းသပ်အသုံးပြု၊ အတည်ပြု အသုံးပြုရာတွင် ပွင့်လင်းမြင်သာမှု ရှိခြင်းသည် နိုင်ငံရေးပါတီများ၊ သတင်းမီဒီယာများ၊ အရပ်ဘက် အဖွဲ့အစည်းများ စသည်ဖြင့် ရွေးကောက်ပွဲတွင် အကျိုးစီးပွား ပါဝင်ပတ်သက်သူများ၏ ယုံကြည်လက်ခံမှု တိုးလာစေသည်။ E-voting စနစ်နည်းပညာများကြောင့် ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်တွင် အကျိုးစီးပွား ပါဝင်ပတ်သက်သူ အရေအတွက်တိုးပွားလာသည်။ ဥပမာအားဖြင့် နည်းပညာရောင်းချသူများ၊ တက္ကသိုလ်ဘက်မှပညာသည်များ၊ IT ကျွမ်းကျင်သူများ စသည်ဖြင့် E-voting စနစ် နည်းပညာများကို ထောက်ပံ့ရန်၊ စစ်ဆေးရန်၊ ကြီးကြပ်ရန် ပုဂ္ဂိုလ်များတိုးလာပေမည်။ မဲပေးသူများ၊ အခြားအကျိုးစီးပွားပါဝင် ပတ်သက်သူများမှ မဲများသည် တိတိကျကျ ရေတွက်ထားကြောင်း အတည်ပြုနိုင်ရန် မဲရလာဒ်များသည် အတည်ပြုခံနိုင်၊ စာရင်းစစ်ခံနိုင်ရမည်။ E-voting စနစ်များ၏ တိကျမှု၊ လုံခြုံမှု၊ အားကိုးအားထားပြုနိုင်မှု တို့ကို အာမခံချက်ပေးနိုင်ရန် ဘက်မလိုက်အဖွဲ့အစည်းများမှ စမ်းသပ်အသုံးပြုခြင်း၊ အီလက်ထရွန်နစ် မဲပေးစနစ်၊ မဲရေစနစ်များကို သီးခြားအတည်ပြုခြင်းတို့သည် EMB များအသုံးပြုနိုင်သည် နည်းလမ်းများပင်ဖြစ်သည်။ မူရင်းကုတ် (တစ်နည်းအားဖြင့် အသုံးပြုမည့် နောက်ခံ software စနစ်ကို ဖော်ပြချက်) ကိုထုတ်ပြန်ပေးရမည်။ ၂၀၁၃ ခုနစ်တွင် အီစတိုးနီးယားနိုင်ငံ၏ အီလက်ထရွန်နစ် မဲပေးစနစ် သုံးစွဲရေး ကော်မတီသည် သူတို့၏ မဲပေး server software တစ်ခုလုံး၏ မူရင်းကုတ်ကို ထုတ်ပြန်ပေးခဲ့သည်။ ယင်းသို့ ဆောင်ရွက်ခြင်းကြောင့် နိုင်ငံသားပြည်သူများ အီး’မဲပေးစနစ်များကို အပြည့်အဝနားလည်ရန် (ယင်းသို့နားလည်ရန် နည်းပညာ ဗဟုသုတ လိုသော်လည်း) အခွင့်အရေး ရခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ပို၍အရေးကြီးသည့်အချက်မှာ စနစ်အတွင်း ဗိုင်းရက်စ်များကို ထုတ်ဖော်ရန်၊ လုံခြုံမှုကိုတိုးမြှင့်ရန်နှင့် စွမ်းအားမြှင့်တင်နိုင်ရန်အတွက် စိတ်ပါဝင်စားသည့် ပရိုဂရမ်ရေးဆွဲသူများ အတွက် တံခါးဖွင့်ပေးခဲ့ခြင်းပင်။

နိုင်ငံသားပြည်သူများသည် ရွေးကောက်ပွဲနေ့ဖြစ်စဉ်အဆင့်ဆင့်၊ လုပ်ထုံးလုပ်နည်းများတွင် အပြောင်းအလဲ တစ်စုံတစ်ရာရှိသည့်အခါ၊ အထူးသဖြင့် ရင်းနှီးမှုမရှိသည့် နည်းပညာအသစ်တစ်ခုခုကို မိတ်ဆက်အသုံးပြုထား သည့်အခါ ယင်းအပြောင်းအလဲများကို ရွေးကောက်ပွဲနေ့မတိုင်မီ ဆောလျင်စွာ သိရှိထားရမည် (မဲဆန္ဒရှင်များအား ပညာပေးခြင်း တွင်ရှု)။ ပြည်သူများသည် မဲပေးရာတွင်လည်းကောင်း၊ မဲရေတွက်ရာတွင် လည်းကောင်း အသုံးပြုသည့် နည်းပညာများအကြောင်းအသိပေးမခံထားရသည့်အခါ၊ ယုံကြည်မှုနည်း သည့်အခါ ရွေးကောက်ပွဲဖြစ်စဉ်တစ်ခုလုံး၏ သမာသမတ်ကျမှုအပေါ် လုံးဝ အယုံအကြည်မဲ့သွားနိုင်သည်။ အီလက်ထရွန်နစ်မဲပေး၊ မဲရေစနစ်များ အကြောင်း သတင်းအချက်အလက်များ လက်ဝယ်ရှိလျှင် အကျိုးစီးပွား ပါဝင်ပတ်သက်သူများ အနေဖြင့် နည်းပညာဝယ်ယူမှု၊ မဲများကိုမှတ်တမ်းတင်ခြင်း၊ ရွေးကောက်ပွဲ ရလဒ်များ တွက်ချက်ခြင်းတို့၏ သမာသမတ်ကျမှုကို အကဲဖြတ်သုံးသပ်နိုင်မည်။ မူရင်းကုတ်အပါအဝင် အီလက်ထရွန်နစ် မဲပေး၊ မဲရေ နည်းပညာများနှင့် ဆက်စပ်သည် အချက်အလက်များ လက်ဝယ်ရှိသည့်အခါ နိုင်ငံသားများ၊ နိုင်ငံရေးပါတီများ၊ ရွေးကောက်ပွဲ စောင့်ကြည့်လေ့လာသူများနှင့် အခြား အကျိုးစီးပွားပါဝင် ပတ်သက်သူများမှ အီလက်ထရွန်နစ်မဲပေး၊ မဲရေ နည်းပညာများပိုမိုကောင်းမွန်လာစေရန်၊ ယင်းနည်းပညာများ အပေါ် ပြည်သူ့ယုံကြည်မှု တိုးလာရန် ကူညီပေးနိုင်ကြမည်။

E-voting အချက်အလက် နမူနာ

အီလက်ထရွန်နစ် မဲပေးစနစ်နှင့် ဆက်စပ်သည့် အချက်အလက်များတွင် အီလက်ထရွန်နစ်မဲပေး၊ မဲရေတွက် နည်းပညာများဝယ်ယူခြင်း (EMB ဖြစ်စဉ်အဆင့်ဆင့် တွင်ရှု) နှင့် ဆက်စပ်သည့် သတင်းအချက်အလက် များအားလုံး ပါဝင်သည်။ ၄င်းအပြင် အီလက်ထရွန်နစ် မဲပေး၊ မဲရေတွက်နည်းပညာများ အလုပ်လုပ်ပုံနှင့် စပ်လျဉ်း၍ မဲဆန္ဒရှင်များအား ပညာပေးသည့် သတင်းအချက်အလက်များ၊ ယင်းနည်းပညာများကို ရွေးကောက်ပွဲနေ့တွင် မည်သို့မည်ပုံ အသုံးပြုရမည်ကို ရှင်းလင်းထားသည့် သတင်းအချက်အလက်များ (မဲဆန္ဒရှင်များအား ပညာပေးခြင်း တွင်ရှု) လည်းပါဝင်ပေသည်။ အသုံပြုရန်ရွေးချယ်လိုက်သည့် နည်းပညာ များနှင့် ယင်းတို့နှင့် ဆက်စပ်သည့် မူရင်းကုတ်တို့ကိုလည်း ပြည်သူလူထုမှ စစ်ဆေးနိုင်ရန် ထုတ်ပြန်ပေး သင့်သည်။ ထို့ပြင် အီလက်ထရွန်နစ်နည်းပညာဖြင့် ကောက်ယူထား၊ ပေါင်းစုထား၊ တွက်ချထားသည့် ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်အချက်အလက်များ၊ မဲစာရင်းစစ်ရာမှထွက်လာသည့် အချက်အလက်များ ရွေးကောက်ပွဲရလဒ်များတွင်ရှု) သည်လည်း အရေးကြီးသည်။